Türkiye’nin gıda ihracatında stratejik öneme sahip ürünleri, aflatoksin sorunu nedeniyle Avrupa pazarında ciddi sorunlarla karşı karşıya. Özellikle kuru incir, fındık ve kabuklu fıstık gibi ürünler, Avrupa Birliği’nin (AB) Gıda Güvenliği Uyarı Sistemi (RASFF) tarafından sıkça geri gönderiliyor. Uzmanlar, bu durumun yalnızca ekonomik kayıplara değil, aynı zamanda halk sağlığı üzerinde ciddi risklere yol açtığını belirtiyor.
Aflatoksin: Görünmeyen Tehdit
Aflatoksin, sıcak ve nemli iklimlerde Aspergillus türü küf mantarlarının ürettiği, yüksek düzeyde kanserojen bir toksin. Dr. Ayla Ünver Alçay, aflatoksinin özellikle karaciğer kanseri riskini artırdığını ve Türkiye’nin iklim koşulları nedeniyle bu toksine karşı savunmasız olduğunu ifade etti.
“Türkiye’den Kasım ve Aralık 2024 döneminde AB’ye gönderilen ürünlerle ilgili 69 mikotoksin uyarısı yapıldı. Bu uyarılar, ağırlıklı olarak kuru incir ve fındıkta yoğunlaşıyor,” diyen Dr. Alçay, hasat sonrası uygulamalardaki eksikliklerin de sorunun büyümesine katkı sağladığını vurguladı.
Sorunun Kaynağı: İklim ve Depolama Şartları
Türkiye’nin sıcak ve nemli iklimi, aflatoksin oluşumuna uygun bir zemin hazırlıyor. Hasat sonrası uygun olmayan kurutma ve yetersiz depolama koşulları, toksinlerin oluşumunu hızlandırıyor. Dr. Alçay, “Nem kontrolü ve sıcaklık yönetimi konusunda çiftçilerin eğitilmesi, bu sorunla mücadelede temel bir adım olacaktır” dedi.
Sağlık Açısından Tehlikeler
Aflatoksin dışında, farklı mikotoksin türleri de ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor:
- Okratoksin A: Böbrek fonksiyonlarını etkiler ve kansere neden olabilir.
- Fumonisinler: Karaciğer ve sinir sistemine zarar verebilir.
- Zearalenon: Hormonal bozukluklara yol açabilir.
- Patulin: Özellikle meyve sularında, karaciğer ve böbrek hasarına neden olabilir.
Çözüm Önerileri: Gıda Güvenliği İçin Ortak Hareket
Dr. Alçay, sorunun çözümü için bir dizi öneride bulundu:
- İyi Tarım Uygulamaları: Çiftçilere nem ve sıcaklık kontrolü konusunda eğitim verilmesi.
- Hızlı Tespit Yöntemleri: Gelişmiş analiz teknolojilerinin yaygınlaştırılması.
- Modern Depolama: Nem ve sıcaklık kontrolü sağlayan depolama sistemlerinin kurulması.
- Doğal Antifungal Maddeler: Küf oluşumunu engelleyen biyoteknolojik çözümler.
Tüketicilere Çağrı: Güvenilir Ürünleri Tercih Edin
Dr. Alçay, tüketicilere de önemli bir uyarıda bulundu: “Satın aldığınız ürünlerin güvenilirliğini kontrol edin. Analiz raporlarını talep etmek, hem kendi sağlığınızı hem de ülkemizin itibarını korumanın bir yolu.”
Sonuç: Milli Bir Seferberlik Gerekli
Türkiye’nin aflatoksin sorunu, yalnızca ihracat kayıplarıyla değil, halk sağlığı riskleriyle de büyüyen bir kriz. Dr. Alçay, gıda güvenliğinin sürdürülebilir kalkınma için hayati bir unsur olduğunu belirterek, tüm paydaşların iş birliği içinde çalışması gerektiğini vurguladı.
Avrupa pazarında güveni yeniden tesis etmek ve halk sağlığını korumak için alınacak önlemler, gelecekte Türkiye’nin stratejik ihracat ürünlerini yeniden yükselişe geçirebilir.
